Dolar’ın Yükselişi Nasıl Kesilir?
Türk yatırımcıların gözdesi doları duymayan – bilmeyen yoktur. Elinde bir miktar, düşük de olsa, birikimi bulunan kimselere yapılan ilk öneri sıklıkla dolara yatırım yapmak olacaktır. İşçisinden esnafına, sanatçısından mühendisine kadar kriz anında kendisini güvende hissetmek isteyen herkes dolara yöneliyor. Bu yönelimin temelinde ise ekonomi biliminden ziyade politika yatıyor. Türkiye’nin Avrupa ülkeleri ile özellikle de Amerika Birleşik Devletleri ile olan ilişkileri döviz üzerinde doğrudan etkili oluyor.
Ülkemizin izlediği herhangi bir dış politika ABD yönetimi tarafından hoş karşılanmadığında ne yazık ki yaptırım tehditleri arka arkaya geliyor. Ülke ekonomisi için çanların çaldığı bu dönemlerde halk, geçinebilmek için çareyi dövize, özellikle dolara, yatırım yapmakta buluyor. Geçirmekte olduğumuz dönem içerisinde doların yeniden zirveye oynaması da bu yatırımcıları memnun ederken, düşük gelirli vatandaşları oldukça zorluyor. Peki bu hızlı yükselişin durdurulması mümkün mü? Tüm detaylarıyla bu yazıda.
- Doların Yükselmesi Ülke Ekonomisi İçin Ne Anlama Geliyor?
Dışarıdan bakılınca, dolar ile işi olmayanlara dolardaki artış etki etmiyor gibi görünse bile aksine ülkedeki her kesimden insanı yakından ilgilendiriyor.
Günlük yaşantılarımızda okullarda, bankalarda, hastanelerde ve daha sayısız alanda karşılaştığımız birçok tıbbi, eğitsel ve pratik teknolojik gereçleri azımsanamayacak bir şekilde ithal ediyoruz. Bu ithalat süreçlerinde dolar/ TL kuru, kilit rol oynuyor.
Yalnızca dijital alanda değil, tekstil ve ulaşım sektöründe de ithalatımız oldukça yüksek. Başta otomobiller, çeşitli ulaşım araçlarının parçaları ve petrol olmak üzere devasa bir miktarda ithalat gerçekleştiriyoruz. Bütün bu ithalat akışında dolar büyük önem arz ediyor. Dolardaki yükseliş alım fiyatlarını ve dolayısıyla vatandaş olarak aldığımız hizmetlerin karşılığını etkiliyor. Yalnızca devletin yapmış olduğu alım değil bir de özel sektör meselesi var.
Diğer birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de özel sektörde hizmet veren oldukça fazla insan var. Özel sektördeki şirketlerin ülke istihdamına yaptığı geniş etkiye karşın, şirketlerin dolar cinsinden var olan borçları, doların artışıyla yöneticileri zora sokabiliyor. Bu da personelin üzerindeki yükün daha da artması anlamına geliyor. Vatandaşın özel sektöre bakışı açısından bu durum oldukça güven sarsıcı. Hem istihdam hem Türk şirketlerinin itibarı, dolar borçlarının zamanında ödenememesinden dolayı sarsılıyor. Bütün bu sonuçlar doların yükselişinin ülkeye ne denli zarar verebileceğini açıklayan örneklerden yalnızca birkaçıdır.
- Dolardaki Hızlı Yükseliş Durdurulabilir Mi?
Kısa cevap, evet. Fakat bunun için oldukça fazla fedakarlık gerekiyor.
İlk olarak halkın kendi para birimine olan güveni arttırılmalı. Çünkü kimse sürekli değer kaybeden bir para birimiyle yatırım yapmak istemez. Hem bu noktada hem de doların düşmesinde ortak bir şart bulunuyor. Türkiye, uzun zamandır AB’ye üye olmak için çalışmalar yürütüyor fakat net bir karşılık alınamıyor. Sebep olarak ise sürekli ülkemizin, AB ideolojisine uygun davranmaması gösteriliyor. AB’nin çıkarlarına ters düşen tüm kararlarımız dolardaki artışa destek oluyor. Fakat bu konuda fedakarlık gerçekten yapılmalı mıdır? Bu çok dikkatli düşünülmeli.
2.olarak yabancı yatırımcının Türkiye’ye güveni arttırılmalı. Bu ise sağlam bir adalet sisteminin bulunmasını gerektiriyor. Yatırımcıya emeklerinin koruma altında olduğu hissetirilirse sağlam bir döviz döngüsü de beraberinde gelecektir.
3.olarak ve en önemlisi ülkenin gelecekteki ekonomik durumunda şimdiki çatırdamaların görülmemesi için fazlaca dışa bağımlı bir ülke olmaktan vazgeçmemiz gerekiyor. Her ne kadar gerici bir düşünce gibi görülüp değer verilmese de tarımı desteklemek gerekiyor ama bu desteklemenin yalnızca para desteğiyle olmayacağı da iyi bilinmeli. En başta çiftçinin bilinçlendirilmesi gerekiyor. Tarım ile uğraşmayı eski bir uğraş olarak görmememiz hatta eğitimimizde de buna yer vermemiz gerekiyor. Aksi takdirde haklı olarak üniversite mezunları eğitim sisteminde yer verilmemiş bir alanı değerli görmeyecek ve çalışmak istemeyeceklerdir.
4.olarak mühendislerimize daha fazla istihdam imkanı oluşturmalıyız. Savunma sanayiinde de büyük oranda dışa bağımlı olduğumuz unutulmamalıdır. Ülkemizde elbette donanımlı, cesur birçok mühendisimiz bulunmakta. Fakat özellikle “Z kuşağı” olarak tanımladığımız 2000 yılından sonra doğanlarda yüksek bir yurt dışında yaşama eğilimi var. Bunun için gençleri suçlamaktan vazgeçerek anlamaya çalışmalı ve ülkelerinde kalmaları konusunda cesaretlendirmeliyiz. Bu da düşünce özgürlüğünden geçiyor.
Yukarıdaki maddelerden de anlaşılacağı üzere ekonomi çok yönlü bir alan. Bu yüzden üzerinde dikkatle çalışılmalı ve “uzun vadeli” planlar yürütülmeli, doların yükselişini durdurmak için dayanışma içerisinde olunmalıdır.
